De heks van Almen

De Heks van Almen
In 1472 werd op het kerkplein in Almen de eerste Nederlandse vrouw als 'heks' verbrand. Theatermakers Achterhoek maakte een theatervoorstelling over deze onvoorstelbare gebeurtenis.

Als Aleyda in haar eigen huis wordt opgepakt en meegesleurd naar een bedompte kerker in Zutphen heeft zij geen idee wat de reden van haar vasthouding is. Pas wanneer haar dochter Greetje haar komt opzoeken wordt het duidelijk: Aleyda, de eigenzinnige vrouw die haar krachten en kennis van geneeskrachtige kruiden gebruikt bij haar werk als vroedvrouw, wordt verdacht van hekserij.

De heksenverbrandingen hebben grote invloed gehad op de ontwikkeling van onze maatschappij en de positie van vrouwen daarin. Theatermakers Achterhoek zoekt naar het licht in dit gruwelijke verhaal door verleden en heden te mengen. Een must see voor iedereen met een vrije geest.

Hoe is de voorstelling ontstaan?
In zijn gedicht ‘De Hoofdige Boer’ schrijft de Achterhoekse dichter Staring:

“Van toen de meid per bezemstok, Den schoorsteen uit daarover trok, Tot, na verloop van eeuw en dag, De Tooverkunst begraven lag.”

Mr. Elsje August de Meijer, inwoonster van Almen, kwam erachter dat deze dichtregels gaan over Aleyda, huishoudster van de pastoor. Zij werd in 1472 in Almen opgepakt en als eerste vrouw in Nederland veroordeeld tot de brandstapel. Reden voor Elsje, die in de oude pastorie woont, om onderzoek te doen naar de gebeurtenis en er een essay over te schrijven. Uit eerherstel voor Aleyda.

​Toen Manja Bedner, schrijfster van het stuk, hoorde over deze verschrikkelijke gebeurtenis uit het verleden van haar geliefde dorp, bracht dit een enorme schok teweeg. Almen is een bijzonder dorp, altijd gastvrij en vriendelijk. Het was moeilijk te bevatten dat zoiets vreselijks juist hier had plaatsgevonden. Het idee om van Aleyda’s verhaal een voorstelling te maken liet Manja niet meer los. Zij begon met het verzamelen van materiaal en kennis om het toneelstuk te kunnen schrijven. Haar vriendin en collega bij Theatermakers Achterhoek, schrijfster/regisseur Heleen Verburg was hier vanaf het begin nauw bij betrokken.

Tijdens het onderzoek werd het steeds duidelijker dat de gevolgen van de heksenverbrandingen nog steeds invloed hebben op vrouwen in de huidige maatschappij – gaan staan voor je eigen talenten en krachten, je uit durven spreken – het zijn onderwerpen waar vrouwen nog steeds veel mee worstelen. Toen het verband met de heksenvervolgingen zo duidelijk naar boven kwam, werd het niet alleen een stuk over de historische gebeurtenis, maar ontstond de link naar het heden.

Het celibaat
Waarom is deze onschuldige vrouw op de brandstapel beland? De archiefstukken van de rechtszaak zijn verloren gegaan tijdens WO II. In haar essay stelt Elsje dat de veroordeling in relatie zou kunnen staan met de invoering van het celibaat. Aleyda was de dienstmaagd van de pastoor en woonde bij hem op de pastorie. Grote kans dat dit een rol speelde in haar veroordeling. Het essay van Elsje heeft veel inzichten gebracht.